ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ: ΑΜΒΕΡΣΑ – ΑΘΗΝΑ

Αν ο Γιαν Φαμπρ διάλεγε το αγαπημένο του ζώο, αυτό θα πρέπει να είναι το σκαθάρι. Και μολονότι στην αρχή της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας έκαναν συχνά την εμφάνισή τους στα έργα του αράχνες και άλλα έντομα, από τη δεκαετία του 1990 παρατηρούμε ότι ο Φαμπρ χρησιμοποιεί στη δουλειά του τον σκαραβαίο (είδος σκαθαριού που στην αρχαία Αίγυπτο ήταν ιερό σύμβολο μεταμόρφωσης και ανανέωσης). Με τις αναρίθμητες μορφές που λαμβάνει, το –κυριολεκτικά και μεταφορικά– λαμπρό αυτό έντομο κάνει την εμφάνισή του σε μεταλλικές κατασκευές-στηρίγματα: ως επένδυση μιας υδρογείου, ως σκελετός, κουνέλι, γελωτοποιός ή ιππότης, με μια υπέροχη παλέτα χρωμάτων. Αποχρώσεις του πράσινου, μωβ, καφέ και της ώχρας συνθέτουν στο Mur de la montée des anges [Τείχος του όρους των αγγέλων] μια γυναικεία μορφή. Ένα μπουκάλι Coca-Cola και ένα παραδοσιακό άγαλμα της Παναγίας, μαζί με μια τουαλέτα του Ντιόρ, όλα έχουν χρησιμεύσει ως μοντέλο και ενσάρκωση της γυναικείας οπτασίας. Ο δυϊσμός τον οποίο διακρίνει στο σκαθάρι ο Φαμπρ τον γοητεύει, και τον ωθεί να εργάζεται με αυτά τα πλάσματα. Από κοντά, μας επιτίθεται ένα χάος από κακόγουστα –στα μάτια πολλών θεατών– σώματα ζώων· από μια ορισμένη απόσταση, μας δίνεται η δυνατότητα να απολαύσουμε ένα λαμπερό υλικό. Αντιμετωπίζουν τον εξωτερικό κόσμο έχοντας ως άμυνα το κέλυφός τους· κάτω από αυτό, όμως, παραμένουν εξαιρετικά ευάλωτα. Ο σκαραβαίος φτιάχνει μπάλες από σβουνιά, είναι όμως τόσο όμορφος που είναι γνωστός στα αγγλικά και ως jewel beetle [σκαθάρι-κόσμημα]. Ο δυϊσμός αυτός είναι παρών σε όλα τα έργα του Φαμπρ με έντομα. «Το σκαθάρι είναι η μνήμη της Φύσης, ένα είδος παμπάλαιου υπολογιστή, ένα ραντάρ της ανθρώπινης ύπαρξης.» Κατά τον Φαμπρ, έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτό το μικροσκοπικό πλάσμα. Οι «πολεμιστές της ομορφιάς», όπως τους αποκαλεί επίσης ο καλλιτέχνης, κενοί και κούφιοι, παραπέμπουν επίσης σε πολλούς συνειρμούς. Τα νεκρά σώματα συνθέτουν ένα «ενδιάμεσο» στάδιο, όπου δεν είναι πια σκαραβαίοι, δεν είναι όμως και γλυπτά. Σε αυτή τη «ζώνη του λυκόφωτος» αρέσκεται να λειτουργεί ο Φαμπρ, και το Τείχος του όρους των αγγέλων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Σε έναν περίκλειστο χώρο χωρίς φυσικό φως, το σώμα της γυναίκας γλιστρά στη σκιά, παίζει με το φως. Το χρώμα και η λάμψη της βραδινής τουαλέτας είναι εκείνα που προσελκύουν την προσοχή μας κατ’ αρχήν, και όχι ο απειλητικός κόσμος του εντόμου. Όσο πιο πολύ πλησιάζουμε για να παρατηρήσουμε τη ματιέρα της επιφάνειας, τόσο συνειδητοποιούμε τη βία με την οποία τα αναρίθμητα πτώματα εγκολπώνονται το θηλυκό κάλλος. Το ένα σώμα κατακυριεύει το άλλο. Στο βραδινό φόρεμα από έντομα του Φαμπρ, η μεταμόρφωση και η μετάπλαση είναι οι πρωταγωνιστικές έννοιες.